prof. zw. dr hab. med. Maria Popczyńska-Marek - Wspomnienie
W dniu 8 marca 2016 r. w Krakowie w wieku 87 lat zmarła prof. zw. dr hab. med. Maria Popczyńska-Marek, pediatra, wybitny kardiolog dziecięcy, jedna z twórców tej dziedziny medycyny w Polsce, wieloletnia Ordynator i Kierownik Kliniki Kardiologii Dziecięcej CM UJ.
Profesor dr med. Maria Popczyńska-Marek urodziła się 8.08.1929 r. w Świątnikach Górnych. W 1948 r. zdała maturę w XI Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącym im. J. Joteyko w Krakowie.
W latach 1948-1953 studiowała na Wydziale Lekarskim AM w Krakowie. Bezpośrednio po studiach została asystentem I Katedry i Kliniki Chorób Dzieci Akademii Medycznej w Krakowie, która mieściła się w Szpitalu Dziecięcym im Św. Ludwika przy ul Strzeleckiej 2. W 1956 r. awansowała do stanowiska starszego asystenta, a w 1964 r. -adiunkta.
Specjalizowała się w pediatrii uzyskując I stopień z tej dziedziny w 1956 r., II stopień w 1962 r, a specjalizację z kardiologii w 1972 roku. W 1964 roku obroniła pracę doktorską pt.: ”Szybkość fali tętna u dzieci oceniana metodą kalibrowanej sfigmografii”. Promotorem pracy był prof. T. Giza, a recenzentami prof. dr A. Chrościcki i prof. dr L. Tochowicz.
W 1970 roku Rada Wydziału Lekarskiego AM w Krakowie na podstawie całokształtu osiągnięć naukowych i rozprawy habilitacyjnej pt. „Ewolucja kliniczna wrodzonych wad serca u niemowląt ze szczególnym uwzględnieniem zmian w układzie oddechowym” nadała Jej stopień naukowy doktora habilitowanego. Opiekunem pracy był prof. dr T. Giza, a recenzentami prof. dr Antoni Chrościcki, prof. dr Olech Szczepski i prof. dr Tadeusz Horzela. Za pracę habilitacyjną otrzymała nagrodę naukową I stopnia Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia i Opieki Społecznej, odebrała ją z rąk przewodniczącego prof. W. Rudowskiego. Tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego otrzymała od Przewodniczącego Rady Państwa w 1982 r., a profesora zwyczajnego w 1997r.
Praca zawodowa, naukowa i organizacyjna prof. M. Popczyńskiej-Marek wiązała się ściśle z problematyką diagnostyki oraz leczenia wad i chorób układu krążenia u dzieci i młodzieży. Była twórcą pierwszej w Krakowie Wojewódzkiej Poradni Kardiologicznej dla dzieci (powstałej w 1960 roku). Natomiast wkrótce po rozpoczęciu pracy w nowo otwartym Instytucie Pediatrii AM (w 1965 roku) zaczęła tworzyć w ramach I Kliniki Chorób Dzieci podwaliny przyszłego oddziału kardiologii dziecięcej. Była inicjatorką i twórcą nowatorskiego w Polsce Zespołu Kardiologicznego (w 1967 r.), w którym brali udział- oprócz kardiologów- anestezjolodzy, radiolodzy, chirurdzy i kardiochirurdzy, a także patomorfolodzy. W 1969 roku z Jej inicjatywy powstała pracownia cewnikowania serca i angiokardiografii, a w 1975 roku dzięki Jej zaangażowaniu powstał Samodzielny Oddział Kardiologiczny, który w 1980 roku został przemianowany na Klinikę Kardiologii Dziecięcej.
Jednym z ważniejszych osiągnięć prof. M. Popczyńskiej-Marek było w 1977 roku nawiązanie współpracy z organizacją „Project HOPE” z USA. Wspólnie z prof. Eugenią Zdebską, kierownikiem nowopowstałej Kliniki Kardiochirurgii Dziecięcej, zainicjowały konsultacje dzieci z najbardziej złożonymi wadami wrodzonymi serca z udziałem wybitnych kardiologów i kardiochirurgów dziecięcych z USA, w tym światowej sławy kardiochirurga prof. Williama I. Norwooda z Boston Children’s Hospital, operowanych następnie przez Niego lub pod Jego nadzorem, w Instytucie Pediatrii AM w Krakowie. Dzięki tej współpracy ośrodek krakowski stał się wiodącym w kraju a Prof. Popczyńska-Marek umożliwiła pobyty szkoleniowe w USA szeregu lekarzom i pielęgniarkom z Kliniki, co między innymi sprawiło, że powstała krakowska szkoła kardiologii dziecięcej.
Prof. Popczyńska–Marek była organizatorem w Krakowie kilku konferencji ogólnopolskich z zakresu kardiologii dziecięcej: w 1971 roku I Konferencji Dyskusyjnej pt. ”Epidemiologia i historia naturalna wad wrodzonych serca”, a następnie w latach 90.: III Konferencji pt. „Wady i choroby naczyń wieńcowych u dzieci”, IV Konferencji dotyczącej anomalii rozwojowych aorty oraz V Konferencji- na temat diagnostyki i leczenia ubytku w przegrodzie międzyprzedsionkowej u dzieci. We wrześniu 1989 r. zorganizowała w Krakowie Ogólnopolską konferencję Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego (PTP).
Zainteresowania naukowe Prof. Marii Popczyńskiej-Marek dotyczyły szeroko pojętej analizy występowania wad wrodzonych serca u dzieci oraz wyników leczenia na przestrzeni lat. Okres ten związany był ze stażami w renomowanych ośrodkach zagranicznych (Boston, Nashville, Filadelfia, Londyn).
Spośród licznych prac naukowych Prof. M Popczyńskiej-Marek, opublikowanych w polskich czasopismach naukowych, do najważniejszych należą:
- „Ocena częstości występowania typów wad wrodzonych serca u dzieci w pierwszych dwóch latach życia”.
- „Ocena wykrywalności wad wrodzonych serca u noworodków w Oddziałach Neonatologii”.
- „Ocena częstości podejmowania i wyników operacyjnego leczenia wad wrodzonych układu krążenia u najmłodszych dzieci w wybranych regionach kraju”.
W 1992 roku za badania epidemiologiczne i pracę pt: ”Ocena częstości występowania typów wad wrodzonych serca u dzieci w pierwszych 2 latach życia” otrzymała zespołową nagrodę Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej.
W okresie od 1975 do 2005 roku była promotorem 10 prac doktorskich, a w 1999 roku opiekunem przewodów habilitacyjnych dwóch lekarzy z kierowanego przez Nią zespołu Kliniki: Andrzeja Rudzińskiego i Lesława Szydłowskiego. Każdy z nich objął następnie kierownictwo Kliniki Kardiologii Dziecięcej, odpowiednio w Krakowie i Katowicach.
Prof. Maria Popczyńska-Marek prowadziła wykłady i seminaria dla studentów medycyny oraz wydziału pielęgniarskiego, również dla studentów anglojęzycznych. Była kierownikiem specjalizacji z zakresu pediatrii i kardiologii dziecięcej kilkunastu lekarzy. Ponadto wielokrotnym recenzentem prac doktorskich i habilitacyjnych lekarzy z różnych ośrodków naukowych kraju.
W latach 1992-2000 pełniła funkcję Przewodniczącej Zarządu Sekcji Kardiologii Dziecięcej PTK. Pełniła także kierownicze funkcje we władzach Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, będąc jego Przewodniczącą a następnie Wiceprzewodniczą oraz Przewodniczącą Oddziału Krakowskiego PTP w latach 1984 - 2010 r.
Była odznaczona złotym Krzyżem Zasługi (1965 r.), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1983 r.), Medalem Medicina Cracoviensis (2000 r.), Złotym Medalem Alberta Schweitzera (1999 r). Była także Honorowym Członkiem Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego (1999 r.).
W dniu 30 września 1999 roku przeszła na emeryturę, ale nadal przez kilka kolejnych lat służyła swoim doświadczeniem pacjentom pozostającym w opiece ambulatoryjnej Poradni Kardiologii Dziecięcej Instytutu Pediatrii UJ CM.
Profesor Maria Popczyńska-Marek była oddana pracy zawodowej i naukowej dotyczącej problematyki wad wrodzonych i chorób serca u dzieci, jak również kształceniu w tej dziedzinie studentów i lekarzy. Szczególną uwagę poświęcała nowym ówcześnie metodom diagnostycznym i leczniczym w kardiologii dziecięcej. Była niekwestionowanym liderem i autorytetem w swojej specjalności. Nigdy nie odmawiała pomocy tym, którzy jej potrzebowali. Była powszechnie poważana i lubiana przez pacjentów i ich rodziców, a także przez personel medyczny. Wolne chwile poświęcała rodzinie, czytaniu książek, a także oddawała się pasjom kulinarnym, w której to sztuce miała niemałe osiągnięcia. Pamiętamy Ją jako osobę wymagająca, ale jednocześnie pełną ciepła i radości życia.
Cześć Jej pamięci!
prof. dr hab. med. Andrzej Rudziński
prof. dr hab. med. Lesław Szydłowski
